Δυσαριθμησία: Μέρος 1º - Τι είναι η δυσαριθμησία; Ο ρόλος της προληπτικής διδασκαλίας

Αποφάσισα να δημοσιεύσω στο ιστολόγιο μια σειρά άρθρων σχετικά με τη δυσαριθμησία, επειδή είναι ένα θέμα που απασχολεί πολλούς γονείς και εκπαιδευτικούς. Ελπίζω να φανούν χρήσιμα σε όσους ενδιαφέρονται.

Τι είναι η δυσαριθμησία;

Η δυσαριθμησία αποτελεί μια ειδική μαθησιακή δυσκολία που αναφέρεται στην εκμάθηση και την κατανόηση της αριθμητικής και της περαιτέρω ανάπτυξης των μαθηματικών δεξιοτήτων. Συμπεριλαμβάνεται στην "ομπρέλα" του γενικότερου όρου της δυσλεξίας. Συγκεκριμένα, ένας μαθητής με δυσαριθμησία δυσκολεύεται στην εκμάθηση της χρήσης των αριθμών και στην εκτέλεση μαθηματικών πράξεων. Επιπλέον, μπορεί να αντιμετωπίζει δυσκολίες όσον αφορά την έκφραση των σχέσεων μεταξύ ποσοτήτων, οι οποίες εκπροσωπούνται από αριθμούς, μεταβλητές ή άλλα σύμβολα.

Η ιδιαίτερη φύση της δυσαριθμησίας

Η δυσαριθμησία και γενικότερα οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες δεν πρέπει να συγχέονται με τις λεγόμενες δυσκολίες στη μάθηση που ενδέχεται να αντιμετωπίζει ένα παιδί που δεν έχει διδαχτεί κατάλληλα και επαρκώς κάποιες μαθηματικές έννοιες και που παρουσιάζει ορισμένα "κενά" στην ύλη που θα έπρεπε να γνωρίζει. Οι τελευταίες μπορούν να ξεπεραστούν πολύ εύκολα με λίγες επιπλέον ώρες διδασκαλίας και λίγη επιπλέον προσπάθεια από το παιδί, σε αντίθεση με τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες που απαιτούν το κατάλληλο πρόγραμμα παρέμβασης από ειδικό εκπαιδευτικό, έπειτα από τη σχετική διάγνωση/διαφοροδιάγνωση από τον αρμόδιο διαγνωστικό φορέα.

Όπως για όλες τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, έτσι και για τη δυσαριθμησία, δεν υπάρχει κάποια "θεραπεία". Η δυσαριθμησία δεν είναι μια "φάση" την οποία το παιδί θα ξεπεράσει. Είναι ο τρόπος με τον οποίο ο εγκέφαλός του δημιουργεί συνδέσεις και επεξεργάζεται τα Μαθηματικά. Όπως και το χρώμα των ματιών του, αποτελεί ένα κομμάτι του εαυτού του και θα το συντροφεύει σε όλη του τη ζωή. Ο σκοπός της έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης είναι να γεμίσουμε όσο το δυνατόν περισσότερα κενά και να το βοηθήσουμε να υπερβεί τις δυσκολίες του, αναπτύσσοντας τους δικούς του μηχανισμούς που θα χρησιμοποιεί, όχι μόνο στα σχολικά του χρόνια, αλλά και σε οποιαδήποτε κατάσταση χρειάζεται τα Μαθηματικά στη ζωή του.

Δυστυχώς, εξαιτίας της άγνοιας περί ειδικών μαθησιακών δυσκολιών που επικρατούσε παλιότερα, ούτε και οι εκπαιδευτικοί ήταν ενήμεροι για τη δυσαριθμησία. Απέδιδαν τις δυσκολίες του παιδιού και την αδυναμία του να διεκπεραιώσει μια άσκηση σε αδιαφορία, τεμπελιά ή απλώς σε μειωμένη μαθηματική ικανότητα! Παρόλα αυτά, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, ο δείκτης νοημοσύνης ενός παιδιού με δυσαριθμησία είναι συνήθως κανονικός, ή ακόμη και σε ανώτερο επίπεδο, γεγονός που καταρρίπτει τους παλιότερους μύθους.

Ο ρόλος της προληπτικής διδασκαλίας

Προσωπικά, δεν είχα ακούσει ποτέ για τη δυσαριθμησία και για τους τρόπους παρέμβασης όσο το παιδί μου ήταν στην προσχολική ηλικία. Όμως, ως μια μαμά που λατρεύει τα Μαθηματικά, άρπαζα κάθε ευκαιρία να ενθέσω μια μικρή μαθηματική διδασκαλία κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, από το μέτρημα των μαρκαδόρων μας και την "ανακάλυψη" γεωμετρικών σχημάτων παντού, μέχρι τραγούδια με αριθμούς! Κατά τα σχολικά χρόνια, μαθαίναμε την πρόσθεση μέσα από χειροτεχνίες και παίζαμε με την προπαίδεια. Τελικά, ίσως αυτό είναι που χρειάζονται τα παιδιά, με ή χωρίς δυσαριθμησία -να διδάσκονται τα μαθηματικά με εναλλακτικούς, μη συμβατικούς τρόπους. Μέσα από εκπαιδευτικά παιχνίδια, από την προσχολική ηλικία, μπορούμε να δρούμε προληπτικά απέναντι σε όποια ειδική μαθησιακή δυσκολία μπορεί να υπάρχει, χωρίς να περιμένουμε να δούμε το παιδί να αποτυγχάνει στο σχολείο για να αποφασίσουμε να απευθυνθούμε στους ειδικούς. Αντιμετωπίζουμε, έτσι, τυχόντα προβλήματα προτού αυτά επιδεινωθούν. Χάρη στην προληπτική διδασκαλία, επωφελούνται τελικά όλα τα παιδιά, όχι μόνο εκείνα με δυσαριθμησία, αφού κάθε παιδί έχει τις προσωπικές του προτιμήσεις, ανάγκες και επιθυμίες, ικανότητες και αδυναμίες. Έχει τον δικό του, εξατομικευμένο τρόπο μάθησης.

Βιβλιογραφία

Αγαλιώτης, Ι. (2000). Μαθησιακές Δυσκολίες στα Μαθηματικά. Αιτιολογία, αξιολόγηση, αντιμετώπιση. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
Hannel, G. (2013) (2nd edition). Dyscalculia: Action plans for successful learning in Mathematics. New York: Routledge.
Karagiannakis, G., & Baccaglini-Frank, A. (2014). The De-Di-Ma battery: A tool for identifying students' mathematical learning profiles. Health Psychology Review, 2(4), 291-297.
Rousselle, L., & Noel. M. P. (2007). Basic numerical skills in children with mathematics learning disabilities: A comparison of symbolic vs non-symbolic number magnitude processing. Cognition, 102(3), 361-395.
Στασινός, Δ. (2003) (Επιμ). Μαθησιακές δυσκολίες του παιδιού και του εφήβου. Η εμπειρία της σύγχρονης Ευρώπης. Αθήνα: Gutenberg.
Wilson, A. J., & Dehaene, S. (2007). Number sense and developmental dyscalculia. Human behavior, learning and the developing brain: Atypical development, 2, 212-237.
Σημειώσεις από τα βιωματικά σεμινάρια του δρ. Καραγιαννάκη Ιωάννη: "Δυσαριθμησία: Στρατηγικές αντιμετώπισης των μαθησιακών δυσκολιών στα Μαθηματικά μαθητών πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης" (17/10/2015) & "Αντιμετώπιση των δυσκολιών στα Μαθηματικά με έξυπνο τρόπο" (20/05/2017), Διεπιστημονικό Κέντρο Ηπείρου, Ιωάννινα.